Warto zauważyć, że zgodnie z art. 1030 KC odpowiedzialność ta ogranicza się do długów tylko ze spadku, nie z całego majątku spadkobiercy. Oznacza to nic innego, iż zaspokojenie wierzycieli następuje z majątku spadkowego. Dopiero po złożeniu oświadczenia o przyjęciu spadku spadkobierca będzie ponosił odpowiedzialność za długi spadkowe bez ograniczeń związanych z wartością spadku.
Już na tym etapie warto wybrać profesjonalnych pełnomocników, którzy sprawnie przeprowadzą Państwa przez całą procedurę spadkową.
Kancelaria BSS oferuje wsparcie w zakresie prawa spadkowego, pomagając w rozwiązywaniu spraw związanych z dziedziczeniem o różnym stopniu skomplikowana. Nasz zespół to doświadczeni prawnicy, którzy dokonają audytu prawnego masy spadkowej , doradzą najkorzystniejsze rozwiązania i przeprowadzą przez negocjacje z pozostałymi spadkobiercami. W poniższym artykule zostaną przedstawione podstawowe zagadnienia z zakresu odpowiedzialności za długi spadkowe.
Spadkobierca w ciągu 6-miesięcy, płynących od momentu dowiedzenia się o tytule swojego powołania, powinien podjąć jedną z trzech możliwych decyzji:
1. Przyjąć spadek wprost
2. Przyjąć spadek z dobrodziejstwem inwentarza
3. Odrzucić spadek
Jeżeli spadkobierca zdecyduje się na trzeci wariant, jego przygoda ze spadkobraniem wraz z momentem złożenia oświadczenia, w tym miejscu się kończy. Nie bierze on udziału w dziedziczeniu.
Natomiast, jeżeli spadkobierca zdecyduje się na przyjęcie spadku, warto wiedzieć jaka jest różnica między przyjęciem spadku wprost a przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza.
Przyjęcie spadku wprost oznacza zgodnie z art. 1031 KC odpowiedzialność za długi spadkowe bez ograniczeń. Jest to rozwiązanie, które bezpośrednio ingeruje w majątek spadkobiercy, ponieważ w takich okolicznościach spadkobierca ponosi odpowiedzialność także w stosunku do ewentualnych długów spadkowych. W związku z czym, gdy okaże się że długi są znaczące lub nawet wyższe od samej wartości spadku, wówczas spadkobierca będzie musiał spłacić wierzycieli z własnej kieszeni.
Na tę formę odpowiedzialności warto zdecydować się jeżeli mamy pewną wiedzę, iż spadkodawca nie pozostawił po sobie długów albo też są one niewielkie, co sprowadza się do finansowej opłacalności przyjęcia spadku.
Drugą opcją jest przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Zgodnie z art. 1031 § 2 KC spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe, tylko do wartości czynnej spadku.
Ewentualne długi spadkowe będą spłacone tylko do wartości otrzymanego spadku. Nie trzeba ich zatem pokrywać z majątku własnego.
Warta podkreślenia jest nowelizacja kodeksu cywilnego z 2015r. w zakresie art. 1015 § 2 KC ,,Brak oświadczenia spadkobiercy w terminie określonym w § 1 jest jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza.” Jest to istotna nowelizacja, która polepszyła sytuację prawną spadkobierców i ma zastosowanie do otwarcia spadków z dniem 18 października 2025r. lub w terminie późniejszym. Dzięki tej zmianie, spadkobiercy którzy nie złożyli w odpowiednim terminie stosowanego oświadczenia będą ponosić odpowiedzialność za długi tylko do wysokości stanu czynnego spadku.
Regulacja ta dobitnie pokazuje, że nawet bierna postawa spadkobierców kreuje określone skutki prawne.
Warto również zwrócić uwagę, na sytuację, w której występuje kilku spadkobierców. Wbrew pozorom nie ponoszą oni odpowiedzialności za długi w stosunku do przypadającego im udziału spadkowego, a przynajmniej nie do czasu działu spadku. Do tego czasu wszyscy spadkobiercy ponoszą odpowiedzialność solidarną w ten sposób, że wierzyciel będzie mógł żądać całości lub części świadczenia od wszystkich dłużników łącznie, od kilku z nich lub od każdego z osobna.
Zaspokojenie wierzyciela przez któregokolwiek ze spadkobierców zwalnia pozostałych z odpowiedzialności względem wierzyciela.
Należy jednak pamiętać, że spadkobierca, który spłacił dług, zgodnie z art. 376 § 1 KC będzie przysługiwać roszczenie regresowe względem pozostałych spadkobierców, stosowanie do ich udziału spadkowego.
Spadkobierca, który przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza bez względu na to, czy nastąpiło to z mocy prawa, czy też przez oświadczenie woli o przyjęciu spadku, powinien sporządzić spis albo wykaz inwentarza. Nie jest to jednak obowiązek ustawowy i tym bardziej nie jest to czynność ograniczona terminem.
Wskazany wykaz/spis warto jednak sporządzić, gdy spadkobierca podejrzewa, że spadek jest lub może być obciążony znacznymi długami.
Czym jednak różni się spis inwentarza od wykazu?
Wykaz inwentarza jest dokumentem prywatnym, sporządzanym m.in. przez spadkobiercę z należytą starannością. Zgodnie z art. 10311 KC powinien on zawierać przedmioty wchodzące w skład spadku, zapisy windykacyjne z podaniem ich wartości według stanu i cen z chwili otwarcia spadku, a także długi spadkowe i ich wysokość według stanu z chwili otwarcia spadku.
Spadkobierca spłaca długi spadkowego zgodnie z treścią złożonego wykazu. Nie może jednak zasłaniać się nieznajomością wykazu inwentarza złożonego przez innego spadkobiercę. Aby uniknąć takiej sytuacji ustawodawca przewidział w art. 10311 § 3 KC możliwość sporządzenie wspólnego wykazu inwentarza przez kilku spadkobierców. Jeżeli w sytuacji, gdy zostaną ujawnione dodatkowe przedmioty należące do spadku ale już po złożeniu wykazu inwentarza, nic straconego! Wykaz może zostać uzupełniony na podstawie przepisów dotyczących składania wykazu inwentarza. Z racji że jest to dokument sporządzany prywatnie jest on całkowicie bezpłatny.
Spis inwentarza polega w gruncie rzeczy na tym samym co wykaz inwentarza. Zawiera precyzyjne określenie długów, przedmioty wchodzące w skład spadku a także zapisy windykacyjne. Znaczącą różnicą jest jednak to, że jest to dokument urzędowy sporządzany przez komornika, na podstawie postanowienia sądu i wiąże się z nim większa pewność prawna oraz moc dowodowa. Wniosek o sporządzenie spisu inwentarza może złożyć do sądu lub komornika ten, kto uprawdopodobni, że jest spadkobiercą, uprawnionym do zachowku, zapisobierca, wykonawca testamentu albo wierzyciel.
Sąd nakazuje opublikowanie ogłoszenia o wydaniu postanowienia dotyczącego sporządzenia spisu inwentarza. Ogłoszenie to jest umieszczane zarówno na stronie internetowej, jak i na tablicy ogłoszeń sądu spadku. Na w sprawie sporządzenia spisu inwentarza przysługuje możliwość wniesienia zażalenia.
Po zrealizowaniu postanowienia o sporządzeniu spisu inwentarza komornik przekazuje akta do sądu spadku. Jeśli ujawniony zostanie składnik majątku spadkowego, przedmiot zapisu windykacyjnego lub dług spadkowy, który nie został uwzględniony w pierwotnym spisie, sąd spadku wydaje postanowienie o sporządzeniu uzupełniającego spisu inwentarza.
W związku z tym, że jest to procedura sądowa niezbędne są koszty sądowe. Opłata od wniosku o sporządzenie spisu inwentarza wynosi 100 zł zgodnie z art. 49 ust. 1 pkt 3 UKSC. Co więcej, należy doliczyć także koszty komornicze oraz ewentualne wydatki związane z działalnością komorniczą.
Na uwagę zasługuje art. 1031 § 2 KC: ,,W razie przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe tylko do wartości ustalonego w wykazie inwentarza albo spisie inwentarza stanu czynnego spadku. Powyższe ograniczenie odpowiedzialności odpada, jeżeli spadkobierca podstępnie pominął w wykazie inwentarza lub podstępnie nie podał do spisu inwentarza przedmiotów należących do spadku lub przedmiotów zapisów windykacyjnych albo podstępnie uwzględnił w wykazie inwentarza lub podstępnie podał do spisu inwentarza nieistniejące długi.”
Co to tak właściwie oznacza?
Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza oznacza, że spadkobierca odpowiada za długi spadkowe tylko do wysokości wartości aktywów spadku ustalonych w wykazie lub spisie inwentarza. Dzięki temu, spadkobierca nie musi spłacać długów, które przewyższają wartość majątku odziedziczonego po spadkodawcy.
Jednak to ograniczenie odpowiedzialności nie ma zastosowania, jeśli spadkobierca celowo zataił w wykazie lub spisie inwentarza składniki majątku należące do spadku, przedmioty objęte zapisami windykacyjnymi albo uwzględnił nieistniejące długi. W takim przypadku spadkobierca ponosi pełną odpowiedzialność za długi spadkowe, niezależnie od wartości odziedziczonego majątku.
Jeżeli potrzebują Państwo wsparcia z zakresu prawa spadkowego zapraszamy do skorzystania z usług naszej Kancelarii.
Skontaktuj się z nami, aby uzyskać fachową pomoc i wsparcie w kwestiach spadkowych, również międzynarodowych.
Autor wpisu:
Karolina Hutniczak
asystentka Adwokata