Pomimo, iż kradzież tożsamości nie jest nowym zjawiskiem, to w ciągu ostatnich lat problemy z nią związane przybierają na sile. W dobie Internetu, w której informacje osobiste są przechowywane i przekazywane w sieci, problem ten nabiera jeszcze większej wagi, ponieważ skutki kradzieży tożsamości mogą być o wiele poważniejsze. Dla zobrazowania wartości jaką niosą ze sobą skradzione dane osobowe, można wskazać to, że stały się one nawet towarem na czarnym rynku.
Skutki tego przestępstwa dotykają nie tylko pokrzywdzonego, ale także całe społeczeństwo. Skala oszustw związanych z kradzieżą tożsamości prowadzi do znacznego wzrostu strat finansowych, zarówno osób fizycznych, jak i prawnych. Zjawisko to może prowadzić do utraty zaufania wśród konsumentów, co wpływa negatywnie na ich aktywność gospodarczą. Ponadto osoby poszkodowane w wyniku kradzieży tożsamości mogą obawiać się korzystania z usług finansowych czy dokonywania transakcji online.
Artykuł niniejszy ma na celu zgłębienie prawnych aspektów tematu kradzieży tożsamości, jego mechanizmów, skutków oraz sposobów ochrony przed tym procederem. Zrozumienie skali problemu oraz świadomość środków zapobiegawczych stają się kluczowe w kontekście ochrony naszych danych osobowych i zachowania bezpieczeństwa w świecie online.
Jednym z najbardziej rozpowszechnionych i niebezpiecznych rodzajów ataków internetowych jest phishing. Praktyka ta stała się nieodłącznym elementem repertuaru cyberprzestępców, którzy stosują ją, aby uzyskać dostęp do naszych poufnych informacji.
Phishing to metoda oszustwa internetowego, w której atakujący podszywa się pod zaufane źródło, aby uzyskać dostęp do poufnych informacji od użytkowników. Często spotykanym przykładem jest fałszywa strona logowania banku lub serwisu społecznościowego, która wygląda identycznie jak oryginalna. Atakujący wysyła również fałszywe e-maile, SMS-y czy wiadomości na portalach społecznościowych, które sugerują nagłe problemy z kontem lub ważne aktualizacje, aby skłonić ofiarę do ujawnienia swoich danych.
Dane uzyskane poprzez phishing są często wykorzystywane w różnorodny sposób przez cyberprzestępców. Oszuści mogą użyć zdobytych danych osobowych do tworzenia fałszywych tożsamości. Kradzież tożsamości pozwala im na otwarcie fałszywych kont bankowych, składanie fałszywych wniosków kredytowych czy podejmowanie innych działań na szkodę pokrzywdzonego. W przypadku podejrzenia, że stałeś się ofiarą phishingu, ważne jest jak najszybsze poinformowanie odpowiednich instytucji oraz podjęcie działań mających na celu zabezpieczenie swoich danych i kont.
Zgodnie z art. 190a Kodeksu karnego:
§ 1. Kto przez uporczywe nękanie innej osoby lub osoby dla niej najbliższej wzbudza u niej uzasadnione okolicznościami poczucie zagrożenia, poniżenia lub udręczenia lub istotnie narusza jej prywatność,
podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
§ 2. Tej samej karze podlega, kto, podszywając się pod inną osobę, wykorzystuje jej wizerunek, inne jej dane osobowe lub inne dane, za pomocą których jest ona publicznie identyfikowana, przez co wyrządza jej szkodę majątkową lub osobistą.
§ 3. Jeżeli następstwem czynu określonego w § 1 lub 2 jest targnięcie się pokrzywdzonego na własne życie, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 15.
§ 4. Ściganie przestępstwa określonego w § 1 lub 2 następuje na wniosek pokrzywdzonego.
Na podstawie analizy powyższego przepisu można wywnioskować, że czyn w nim opisany jest przestępstwem powszechnym, co oznacza, że może być popełniony przez każdą osobę podlegająca odpowiedzialności karnej. Sprawcą przestępstwa jest więc każdy, kto wykorzystuje dane innej osoby.
Znamiona czynu zabronionego zostają wypełnione, gdy sprawca wykorzystał cudze dane osobowe, a więc użył ich wobec innej osoby lub wprowadził je do urządzenia. Na fakt popełnienia przestępstwa nie ma wpływu to, czy sprawa rzeczywiście został uznany za inną osobę, wystarczy, że za tę osobę się podaje. Warto zauważyć, że przestępstwo kradzieży tożsamości ma charakter formalny. Oznacza to, że sprawca swoim zachowaniem nie musi wyrządzić szkody. Wystarczający jest fakt, że wykorzystał cudze dane osobowe w celu wyrządzenia szkody majątkowej lub osobistej. Z tego wynika, że przestępstwo to może być popełnione tylko w zamiarze bezpośrednim kierunkowym. Ponadto już jednokrotne zachowanie sprawcy wypełnia znamiona czynu zabronionego z art. 190a k.k.
Zgodnie z M. P. Ziemiak przedmiotem ochrony jest tu prawo człowieka do poszanowania własnego wizerunku i dysponowania własnymi danymi osobowymi.
Warto także zwrócić uwagę na fakt, że przestępstwo kradzieży tożsamości posiada swoją formę kwalifikowaną. Zgodnie z art. 190a § 3 k. k., jeżeli następstwem czynu określonego w § 1 lub 2 jest targnięcie się pokrzywdzonego na własne życie, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 15.
Stosownie do przepisu art. 190a § 4 k.k. ściganie tego przestępstwa (uporczywego nękania/kradzieży tożsamości) następuje na wniosek pokrzywdzonego. Oznacza to, że po ewentualnym zgłoszeniu takiego wniosku postępowanie karne toczyłoby się z urzędu (art. 12 § 1 zdanie pierwsze k.p.k.), a sąd mógłby rozpoznać sprawę jedynie po wniesieniu aktu oskarżenia przez oskarżyciela publicznego (art. 331 § 1 k.p.k.).
Pokrzywdzony może dochodzić swoich praw zarówno w procesie karnym, jak i na drodze powództwa cywilnego.
Istotne znaczenie, dla pokrzywdzonego, który dochodzi swoich praw w drodze procesu karnego ma art. 46 k.k. Zgodnie z jego treścią sąd może orzec, stosując przepisy prawa cywilnego, obowiązek naprawienia, w całości albo w części, wyrządzonej przestępstwem szkody lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę. W przypadku wystąpienia pokrzywdzonego lub innej osoby uprawnionej z wnioskiem o takie orzeczenie, sąd jest zobowiązany je uwzględnić.
Jak już wcześniej wspomniałem, poszkodowany może także dochodzić swoich praw w postępowaniu cywilnym. Wyrządzoną szkodę majątkową można interpretować szeroko, zatem może obejmować ona rzeczywisty uszczerbek majątkowy, jak i utracone korzyści. Ponadto w wyniku przestępstwa dochodzi także do uszczerbku na dobrach niemajątkowych.
Jednym ze sposobów dochodzenia swoich praw przez pokrzywdzonego jest powództwo z art. 189 k.p.c., w którym Sąd ustala istnienie lub nieistnienie stosunku prawnego. Rozwiązanie to jest o tyle korzystne, że powództwo o ustalenie nie podlega przedawnieniu. Ponadto zaletą tego rozwiązania jest fakt, że powództwo o ustalenie może być także wytoczone przez prokuratura.
Ponadto, jeśli sprawca jest znany, poszkodowany przysługują roszczenia wynikające z art. 24 KC. Należy do nich żądanie zaniechania działania, w tym przypadku posługiwaniu się cudzą tożsamością oraz dopełnienia czynności potrzebnych do usunięcia skutków takiej działalności, w szczególności, ażeby sprawca złożył oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Na zasadach przewidzianych w kodeksie może on również żądać zadośćuczynienia pieniężnego albo zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny.
Nasza Kancelaria jest gotowa świadczyć kompleksową ochronę w tym coraz bardziej dotkliwym zagrożeniem w erze internetowej. Dzięki naszym usługom, klienci mogą liczyć na wsparcie w procesie dochodzenia swoich praw zarówno na polu karnym, jak i cywilnym, co zapewnia im spokój i bezpieczeństwo.
Bibliografia:
1. P. Banaszak-Grzechowiak: Kilka uwag na temat przestępstwa kradzieży tożsamości,
2. M. P. Ziemiak: Kradzież tożsamości osoby fizycznej - wybrane zagadnienia cywilnoprawne, GSP 2018, nr 1, s. 87-108.
3. M. Mozgawa: (w:) M. Mozgawa (red.), Kodeks karny. Komentarz aktualizowany, Lex.
4. A. Lach: Kradzież tożsamości, Prok. i Pr. 2012, nr 3, s. 29-39.