Upadłość konsumencka, czyli upadłość osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej to postępowanie, którego zasadniczym celem jest oddłużenie niewypłacalnej osoby prywatnej, poprzez rozłożenie długów na raty, a także częściowe lub całkowite umorzenie zobowiązań.
Jak wskazuje już sama nazwa tej instytucji, upadłość konsumencka dotyczy wyłącznie osób fizycznych, które nie prowadzą działalności gospodarczej. Przesłanką umożliwiającą wszczęcie postępowania jest niewypłacalność dłużnika.
Niewypłacalność
Niewypłacalność, to stan, w którym dłużnik utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych. Domniemywa się, że dłużnik utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych, jeżeli opóźnienie w wykonaniu zobowiązań pieniężnych przekracza trzy miesiące. Jeżeli zatem, osiągane dochody nie wystarczają na spłatę, dla przykładu -zobowiązań wynikających z zawartej umowy kredytu bądź pożyczki, a stan taki utrzymuje się przez ponad trzy miesiące, dłużnik może złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej.
Co istotne, doprowadzenie do swojego zadłużenia w sposób umyślny lub na skutek rażącego niedbalstwa, nie pozbawia automatycznie dłużnika możliwości złożenia wniosku. Sąd rozpatrując wniosek, bada jedynie, czy w danym przypadku zaistniał stan niewypłacalności. Jednakże w przypadku ustalenia, że upadły doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa, plan spłaty wierzycieli nie może być ustalony na okres krótszy niż 36 ani dłuższy niż 84 miesiące (3-7 lat). Należy podkreślić, że plan spłaty wierzycieli, jeżeli stan niewypłacalności wystąpił bez winy dłużnika, może wynosić maksymalnie 36 miesięcy (3 lata).
Trzeba jednak pamiętać, że doprowadzenie przez dłużnika do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększenie jej stopień w sposób celowy, w szczególności przez trwonienie części składowych majątku oraz celowe nieregulowanie wymagalnych zobowiązań, stanowi przesłankę do wydania przez sąd postanowienia o odmowie ustalenia planu spłaty wierzycieli albo umorzenia zobowiązań upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli lub warunkowego umorzenia zobowiązań upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli.
Uwaga!
Sąd może oddalić wniosek o ogłoszenie upadłości, jeżeli nie ma zagrożenia utraty przez dłużnika zdolności do wykonywania jego wymagalnych zobowiązań pieniężnych w niedługim czasie.
Konsekwencje ogłoszenia upadłości
Ogłoszenie upadłości oraz ustalenie planu spłaty wierzycieli, powoduje podział zadłużenia upadłego na raty płatne przez okres, o którym mowa była wyżej. Równocześnie z podzieleniem zadłużenia na poszczególne raty, sąd może również umorzyć część zaległych zobowiązań. Całkowite umorzenie zadłużenia występuje niezwykle rzadko i może mieć ono miejsce tylko wtedy, gdy dłużnik nie jest w posiadaniu żadnego majątku, z którego mogłyby zostać pokryte zaległe zobowiązania. Należy jednak pamiętać, że nawet pomimo umorzenia długów w całości, umorzenie nie obejmuje zobowiązań wynikających z obowiązku świadczenia alimentów, czy chociażby związanych z postępowaniem karnym (np. grzywna).
Ogłoszenie upadłości konsumenckiej pociąga za sobą skutek w postaci utraty przez dłużnika możliwości zarządzania swoim majątkiem. Po ogłoszeniu upadłości, majątkiem dłużnika może dysponować tylko syndyk. Majątek upadłego, czyli tzw. masa upadłościowa, zostaje przeznaczona na spłatę zadłużenia oraz pokrycie kosztów postępowania. Upadły ma jednak prawo do dysponowania środkami niezbędnymi do zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych, zarówno swoich, jak i rodziny. Jeżeli zatem w skład masy upadłości wchodzi lokal mieszkalny albo dom jednorodzinny, w którym zamieszkuje upadły, a konieczne jest zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych upadłego i osób pozostających na jego utrzymaniu, z sumy uzyskanej z jego sprzedaży wydziela się upadłemu kwotę odpowiadającą przeciętnemu czynszowi najmu lokalu mieszkalnego w tej samej lub sąsiedniej miejscowości za okres od dwunastu do dwudziestu czterech miesięcy.
Koszty postępowania
Opłata od wniosku o ogłoszenie upadłości konsumenckiej wynosi 30,00 zł. Należy mieć jednak na uwadze, że po ogłoszeniu upadłości, dłużnik będzie musiał pokryć również koszty związane z wynagrodzeniem syndyka. Jeżeli postępowanie nie zostanie umorzone i w konsekwencji majątek upadłego ulegnie likwidacji, kwota ze sprzedaży majątku zostanie przekazana na rzecz wynagrodzenia syndyka oraz pokrycie pozostałych kosztów postępowania.
Zdolność kredytowa po ogłoszeniu upadłości
Jak wyżej wspomniano, po ogłoszeniu upadłości, upadły nie może swobodnie zarządzać swoim majątkiem, stąd też uzyskanie kredytu bez zgody sądu jest niemożliwe. Po zakończeniu postępowania upadłościowego, uzyskanie kredytu, np. na mieszkanie również może okazać się kłopotliwe. Badając zdolność kredytową potencjalnego kredytobiorcy, banki z reguły posiłkują się danymi dostępnymi w Biurze Informacji Kredytowej (BIK), w którym widnieje również informacja o ogłoszeniu upadłości konsumenckiej. Dane dostępne w BIK, mogą być przechowywane przez okres 5 lat, licząc od daty umorzenia zobowiązań. Informacja o przeprowadzonym w przeszłości postępowaniu upadłościowym może skutecznie uniemożliwić uzyskanie kredytu, dlatego też, po upływie ww. okresu, można wystąpić o usunięcie danych z BIK.
Autor wpisu:
Tomasz Sroka
aplikant radcowski