Wypowiedzenie i odstąpienie od umowy

Instytucje wypowiedzenia umowy oraz odstąpienia od umowy, pomimo iż na pierwszy rzut oka mogą wydawać się tożsame, w rzeczywistości odnoszą się do odmiennych sytuacji oraz posiadają odrębne uregulowania prawne.

 

Odstąpienie od umowy

 

Instytucja odstąpienia od umowy określona została w art. 395 KC. Zgodnie z przytoczonym przepisem, umowa może zawierać zastrzeżenie, że jednej lub obu stronom przysługiwać będzie w ciągu oznaczonego terminu prawo odstąpienia od umowy. Prawo to wykonuje się przez oświadczenie złożone drugiej stronie. Ponadto, zgodnie ze zd. 1 art. 395 § 1 KC strony winny wskazać termin w ciągu którego można skorzystać z prawa do odstąpienia. W przypadku odstąpienia od umowy, strony będą zobowiązane do zwrócenia wszystkiego, co sobie wzajemnie świadczyły. Odstąpienie od umowy wywołuje ten skutek, że umowa po odstąpieniu od niej będzie traktowana, jak gdyby nigdy nie została zawarta. Oznacza to również, że żadna ze stron nie może po wygaśnięciu umowy na skutek odstąpienia dochodzić roszczeń przewidzianych w umowie. Należy jednak pamiętać, że za świadczone usługi oraz za korzystanie z rzeczy należeć się będzie drugiej stronie odpowiednie wynagrodzenie.

Umowa może zawierać także postanowienie, zgodnie z którym jednej lub obu stronom wolno będzie od umowy odstąpić jednakże za zapłatą oznaczonej sumy (odstępne). Oświadczenie o odstąpieniu w takim przypadku będzie zatem skuteczne tylko wtedy, gdy zostało złożone jednocześnie z zapłatą odstępnego.

Uprawnienie do odstąpienia od umowy wzajemnej może również zostać zastrzeżone na wypadek niewykonania zobowiązania w ściśle określonym terminie. Strona uprawniona może w razie zwłoki drugiej strony odstąpić od umowy bez wyznaczania dodatkowego terminu na jej wykonanie. To samo dotyczy wypadku, gdy wykonanie zobowiązania przez jedną ze stron po terminie nie miałoby dla drugiej strony znaczenia ze względu na właściwości zobowiązania albo ze względu na zamierzony przez nią cel umowy, wiadomy stronie będącej w zwłoce.

 

Jak odstąpić od umowy?

 

W pierwszej kolejności należy ustalić, czy umowa, od której chcemy odstąpić posiada zastrzeżenie, że odstąpienie może zostać dokonane tylko w określonej formie (np. forma pisemna). Jeżeli umowa nie zawiera takiego zastrzeżenia, zastosowanie znajdą przepisy ogólne, a w związku z tym, jeżeli umowa została zawarta w formie pisemnej, dokumentowej lub elektronicznej, oświadczenie o odstąpieniu powinno mieć formę dokumentową (np. SMS, e-mail, plik tekstowy). Jeżeli umowa została zawarta w formie aktu notarialnego, z podpisem notarialnie poświadczonym lub z datą pewną, oświadczenie o odstąpieniu powinno zostać skonstruowane w formie pisemnej.

Oświadczenie o wypowiedzeniu umowy należy przesłać drugiej stronie w taki sposób, aby miała ona realną możliwość zapoznania się z jego treścią.

 

Wypowiedzenie umowy

 

Wypowiedzenie umowy oznacza tak samo jak w przypadku odstąpienia – zakończenie obowiązywania danej umowy. Instytucja wypowiedzenia zazwyczaj znajduje zastosowanie w przypadku umów, które już obowiązują, np. umowa na czas nieokreślony w przedmiocie dostarczania towarów lub świadczenia usług.

Różnica pomiędzy wypowiedzeniem umowy a odstąpieniem podlega na tym, że w przypadku wypowiedzenia strony nie są zobowiązane do zwrócenia sobie tego, co do tej pory świadczyły wzajemnie w związku z wykonywaniem umowy. Wypowiedzenie umowy nie skutkuje bowiem, jak w przypadku odstąpienia traktowaniem umowy jako niezawartej. Na skutek wypowiedzenia umowa przestaje obowiązywać, jednakże uważa się, że ona została zawarta i wiązała strony przez czas od zawarcia do wypowiedzenia.  

Zakończenie obowiązywania danej umowy w związku z jej wypowiedzeniem skutkuje „na przyszłość”. Jest to zatem równoznaczne z tym, że wszystko co do chwili wypowiedzenia strony świadczyły sobie wzajemnie, będzie traktowane jako wiążące i skuteczne.

Warto również podkreślić, że w umowach niejednokrotnie wskazany jest okres wypowiedzenia. Jest to czas, po którym umowa przestaje faktycznie obowiązywać, jeżeli jedna ze stron złożyła oświadczenie o wypowiedzeniu. Jeżeli zatem okres wypowiedzenie określony w umowie wynosi 30 dni, to umowa przestanie obowiązywać po upływie 30 dni od dnia, w którym nastąpiło wypowiedzenie.

 

Uwaga!

W okresie wypowiedzenia umowa nadal obowiązuje.

 

Jak wypowiedzieć umowę?

 

W pierwszej kolejności, analogicznie jak w przypadku odstąpienia należy ustalić, czy umowa, którą chcemy wypowiedzieć posiada zastrzeżenie, że wypowiedzenie może zostać dokonane tylko w określonej formie (np. forma pisemna). Jeżeli umowa nie zawiera takiego zastrzeżenia, zastosowanie znajdą również przepisy ogólne, a zatem, jeżeli umowa została zawarta w formie pisemnej, dokumentowej lub elektronicznej, wypowiedzenie powinno mieć formę dokumentową (np. SMS, e-mail, plik tekstowy). Jeżeli umowa została zawarta w formie aktu notarialnego, z podpisem notarialnie poświadczonym lub z datą pewną, wypowiedzenie powinno zostać skonstruowane w formie pisemnej.

Następnie, podobnie jak w przypadku odstąpienia, oświadczenie o wypowiedzeniu umowy należy przesłać drugiej stronie w taki sposób, aby miała ona realną możliwość zapoznania się z jego treścią.

 

Podsumowanie

 

Zarówno celem jak i skutkiem odstąpienia od umowy jest doprowadzenia do sytuacji prawnej, w której obie strony były przed zawarciem umowy. Wypowiedzenie natomiast oparte jest na założeniu, że określone zostają prawa i obowiązki, na mocy których wygaśnie stosunek zobowiązaniowy. Należy także pamiętać, że w przypadku wypowiedzenia umowy, świadczenia, które zostały już zrealizowane, nie podlegają zwrotowi, a strony nie są już zobowiązane do spełnienia innych świadczeń, które do tej pory nie zostały zrealizowane. Jeżeli natomiast mamy do czynienia z odstąpieniem, to strony zobowiązane są do zwrotu tego, co nawzajem otrzymały w związku z dotychczasowym wykonaniem umowy.